De kenmerken van de trommel
Het meest bekende kenmerk van een trommel is dat het instrument hol is en aan één of beide kanten afgedekt door een vel.
Het geluid wordt gemaakt door op het vel (meestal gemaakt van een huid) te slaan.

De oude geschiedenis van de trommel
Zesduizend jaar voor Christus bestond de trommel al en had het instrument een belangrijke positie bij de oude Sumeriërs en Babyloniërs (in de “beot el hekmeh” huizen van de wijzen in de tempels). (http://www.mesopotamia.co.uk/)

Het geluid van de trommel “Balaq” betekent: “roepen naar de godin”. Omdat deze trommel met haar geluid waardigheid afdwingt en de bewoners gebiedt eerbiedig te zijn.

De Sumerische godin van Liefde en Vruchtbaarheid Inana – patroon van de stuk Uruk – illustratie op een kleitablet.

De klank en functie van de oude trommel.
Het luisteren naar deze trommel zorgde voor een enorme stimulans (extase) bij de aanwezigen.
De bevolking had groot ontzag voor de bewaker van de heilige trommel “Haris Al-Tabel Al-Moqades”; deze bewaker werd gezien als de hoge priester.

Haris Al-Tabel Al-Moqades was één van de bekendste roepnamen in Sumeria.

Barrel drum found at the Thebes

Deze kleine tamboerijn, de Riqq, is een van de muziekinstrumenten waarvan de oorsprong in de Middeleeuwen ligt. Het is een cilindrische trommel met dubbele ringen waarmee verschillende tonen en ritmes gemaakt kunnen worden. In het Midden Oosten is het het belangrijkste slaginstrument.
Sommigen zeggen – uit de mondelinge overlevering uit Irak – dat deze kleine tamboerijn al in Mesopotamië werd gebruikt om belangrijke gebeurtenissen en ceremonieën aan te kondigen.

De naam in verschillende talen
De gewone trommel heet in de oude Sumerische taal “Ob”. In de Semitische Akkadische taal heet hij “Obo” of “Abu”; soms met de toevoeging “tor” en dan betekent dit in de Sumerische taal “Kleine trommel”. Het woord “Optor” betekent: de kleine trommel. De meeste Sumeriërs gebruiken het woord “So” voor vel.

De trommel “Balaq” was een groot instrument met aan beide zijden een vel. De vorm lijkt een beetje op twee toeters die met elkaar verbonden zijn. Het smalle gedeelte in het midden.

Op oude afbeeldingen is te zien dat deze trommel werd gedragen met een leren riem over de schouder. De belangstelling voor de trommel was groot; hij werd gebruikt bij tempelbijeenkomsten, en ook bij muziek voor burgers en militairen.

Materiaal en talen
Soms werd deze trommel gemaakt van een duur soort dennenhout, om de waarde en de status aan te geven van het instrument; andere soorten trommels werden van koper gemaakt. In de oude Sumerische taal wordt koper “dob” genoemd. Dit woord werd overgenomen in andere talen: In India ontstond het woord “dodie” of “bedbedika”.

In de Kaukasus bestaat een trommel genaamd “dabdobie”. In de moderne Hongaarse taal wordt de trommel “dob” genoemd.Het blijkt dat de woorden “balak” en “dob” woorden waren die een abstracte symbolische betekenis hadden als smartelijk geluid.

We kunnen concluderen dat er al sinds duizenden jaren een sterk verband bestaat tussen muziek, kunst en het menselijke gevoel.

Periode Paléo Babylonia, 1750-2040 voor Christus, een bord geïllustreerd met dans en muziek (Museum of Baghdad)

De grootste oude trommel bij de Sumeriërs, de “Ala”, had een afmeting, die vanuit het midden gerekend, soms twee meter was. Dit instrument werd of opgehangen aan een paal of op het podium neergezet. Als de trommel werd opgehangen aan een paal, dan werd hij aan weerszijden ondersteund door twee mannen. De trommelspecialist van de “Ala” maakte het geluid door of met zijn handen te slaan of met een stok te slaan. De trommelaars werden begeleid door (koper)blazers (bazuin, boq Arabisch) of de Nay (de Arabische rietfluit).

Islamitische bronzen bel – Iraq National Museum
(op dit moment: gestolen of vermist)

Kerkemisc
In de overblijfselen van de stad Kerkemisc (nu Jarables geheten in Syrië) zijn afbeeldingen gevonden. Van de afgebeelde trommels was “Lilies” de belangrijkste trommel. “Lilies” was een trommel die aan één kant bespannen was met de huid van een stier.
Door de afbeeldingen die in Warkaa (Uruq/Iraq) gevonden zijn, ontdekte men waarvan de trommel werd gemaakt. Deze bronzen trommel werd afgewerkt met de huid van een stier.

De eisen waaraan de stier moest voldoen:
* dat hij geen gebrek had
* dat hij geen lamp om zijn nek had gedragen.
* dat bij de heilige rituele slachting werd gebeden en dat de stier met heilig water werd besprenkeld.
Op de eerdergenoemde afbeeldingen zien we de priesters en de godinnen met de trommel.

Zij verbranden het hart van de stier en maken de huid van de stier dunner. De huid werd gedroogd en uitgespreid boven op de brozen tempel zodat hij later goed op de trommel zou passen. De huid werd bewerkt met fijn bloemmeel, alcohol, olie en parfum. Na twee weken was de trommel gereed voor het festival. De trommel werd bespeeld in de tempel voor de grote godinnen, maar werd ook gebruikt voor het overbrengen van berichten over grote afstanden.

In de meeste Afrikaanse landen is de trommel een populair muziekinstrument. Het meest wordt de trommel gebruikt voor rituele aangelegenheden en voor het overbrengen van boodschappen over grote afstanden.

Oude muziekinstrumenten – Museum of Baghdad

Tekst: R.M. Hoogakker